Savremena sociologija razgranala se na veći broj samostalnih disciplina-posebnih sociologija. Zato se pre može govoriti o sociologiji u množini, kroz prizmu njenih grana, odnosno disciplina. Brojne discipline izučavaju vezu jedne društvene pojave sa društvom u celini, čime doprinose razvoju opšte nauke o društvu, razumevanju društvenih pojava i procesa u sveukupnosti njihovih varijeteta. Tačan broj socioloških disciplina nije poznat, jer se postojeće discipline konstantno razvijaju, dajući materijal za nastanak novih subdisciplina, koje svojim osamostaljivanjem daju novu, zasebnu disciplinu. Neke od najznačajnijih socioloških disciplina su: sociologija kulture, sociologija rada, sociologija grada (urbana sociologija), sociologija sela (ruralna sociologija), sociologija morala, sociologija masovnih komunikacija.
Sociologija kulture proučava društvenu prirodu kulture i uzajamnu vezu društva
i kulture. Značajan je doprinos ove discipline u određivanju uloge kulture za održavanje
konkretnih društava. Sa antropologijom i etnologijom ova disciplina utvrđuje kulturne
interakcije društvenih grupa i pojedinaca i promene koje iz tih interakcija nastaju.
Kulturne promene se objašnjavaju različitim teorijama od kojih su najvažnije evolucionistička,
funkcionalistička, ciklična i difuzionistička. Ova disciplina posebno ispituje relaciju rada i
kulture sa tezom: rad je osposobio čoveka da stvori kulturu. Ispitivanje masovne kulture
kao specifikuma savremenog društva predstavlja posebno polje interesovanja sociologije
kulture. Ispituju se tokovi i sadržaji masovne kulture a naročito šund i kič, uvođenjem
pojmova “kič-subjekat”, “kič-kultura”, “kič-predmet” i “kič-društvo”. Kulturna avangarda je
u tom pogledu značajno polje istraživanja i definiše se kao složen društveni odnos koji nije
definitivan ni trajan, koji je u početku malobrojan, ali ima tendenciju da postane većinski.
Sociologija rada kao posebna sociološka disciplina nastala je u XIX veku u Americi.
Proizašla je iz potrebe za istraživanjem uticaja društvenih odnosa u radnim grupama i
izvan rada na čovekovu radnu aktivnost i produktivnost. Sociologija rada je disciplina
koja proučava ljudski rad kao društvenu pojavu, razvojne oblike rada, specifične zakone
njegovog razvoja, povezanost rada sa drugim društvenim pojavama i društvom u celini,
sadržaj i karakter rada, radne društvene grupe, izvršilačke i upravljačke funkcije, odnos ljudi
prema radu, uticaj života izvan rada na proces rada, konflikte i načine njihovog razrešavanja,
radno vreme, radnu sredinu.
Sociologija grada je posebna sociološka disciplina koja izučava grad kao poseban tip
naselja. Nastanak sociologije grada vezuje se za Roberta Parka (“Grad, sugestije za izučavanje ljudskog
ponašanja u urbanoj sredini”, 1916). Kroz zajednički rad američkog sociološkog tima nazvanog
Čikaška škola, oformljeni su osnovni koncepti urbane sociologije.
Ruralna sociologija (sociologija sela) proučava društvo u ruralnoj sredini. Predmet
ove discipline je društvo u seoskoj sredini kao deo globalnog društva. Selo je veoma stara
društvena zajednica, ali se detaljnije izučavanje primećuje u periodu prodiranja kapitalističkih
društvenih odnosa u seosku zajednicu. Ruralna sociologija pod različitim nazivima figurira i
kao akademska disciplina (agrarna sociologija, sociologija naselja, sociologija seskih naselja
i sl). Ova disciplina proučava: promene seoskih sredina u uslovima globalne urbanizacije, ulogu seoskih naselja u relacijama selo-grad, grad-selo, kao i perspektive ovih naselja.
Sociologija morala utvrđuje suštinu morala kao društvene pojave, ispituje vezu
morala i drugih društvenih pojava, uticaj društva na moral i uticaj morala na društvo kao celinu.
Sociologija morala je relativno nova sociološka disciplina sa veoma malo sistematizovanih
dela. Osnovni moralni procesi u društvu su: nastanak morala, funkcionisanje morala, njegovo
dugoročno i kratkoročno menjanje i napredak morala. Sociologija morala utvrđuje da je osnov
morala antropološki i društveni.
Sociologija masovnih komunikacija proučava masovne komunikacije kao
društvene pojave. Razvila se poslednjih decenija XX veka pod uticajem ekstremnog razvoja
tehničkih inovacija u oblasti masovnih komunikacija. Sociologija masovnih komunikacija
odgovaraće na pitanje šta istražuje: uticaje masovnih komunikacija na savremeno društvo
i kulturu; sva sredstava masovnih komunikacija – pre svih televizije kao kombinovanog
medija i računarske komunikacije – Interneta, kao specifičnog oblika globalne komunikacije;
područja delovanja sredstava masovnih komunikacija, s obzirom na njihov sadržaj
i međusobni odnos poruka iz tih sadržaja; snagu ovih sredstava u stvaranju, menjanju i
podržavanju mišljenja, stereotipa i obrazaca ponašanja publike kao “potrošača”; publiku
kao društvenu skupinu, njene potrebe, sklonosti i interesovanja kao i njeno učešće u
samim sredstvima komuniciranja; društvene procese i odnose koji se uspostavljaju unutar
sredstava masovnih komunikacija kao društvenih ustanova.
Literatura:
“Sociologija”, dr Snežana Pantelić-Vujanić, dr Marija Čukanović-Karavidić, Univerzitet za poslovni inženjering i menadžment Banja Luka, 2014.
